Солтүстік Қазақстан су қоймаларының түптік шөгінділеріне агроэкологиялық баға беру – ауыл шаруашылығы мақсатындағы су айдындарын мониторингілеу құрамдас бөлігі ретінде
DOI:
https://doi.org/10.52269/KGTD2531280Кілт сөздер:
калий құрамы, фосфор мөлшері, Қаратомар су қоймасы, Жоғарғы Тобыл су қоймасы, түптік шөгінділер, рентгенфлуоресценттік спектрлік талдауАңдатпа
Мақала Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан Жоғарғы Тобыл және Қаратомар су қоймаларының жағалау аймағындағы түптік шөгінділерді кешенді зерттеу нәтижелеріне арналған. Сынамалар қыс мезгілінде тұрақты мұз жамылғысы жағдайында алынып, деректердің репрезентативтілігін қамтамасыз етті. Негізгі назар түптік шөгінділердің минералдық негізін құрайтын маңызды макроэлементтер — калий мен фосфор қосылыстарының құрамын талдауға аударылды. Калий оксидтерінің басым екендігі анықталды, бұл тұщы су айдындары бойынша бұрын жарияланған деректерге сәйкес келеді.
Зерттеу аясында төмен температура жағдайында тиімді болып табылатын рентгенфлуоресценттік спектроскопия әдісін қолдана отырып, түптік шөгінділердің химиялық құрамын жедел талдаудың әдістері сыналып, бейімделді. Алынған нәтижелер БҰҰ ЕЭК жұмыс тобы әзірлеген трансшекаралық және халықаралық көлдерді мониторингтеу мен бағалаудың нұсқаулық принциптеріне сәйкес келеді.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы ауыл шаруашылығында пайдаланылатын су қоймаларын тұрақты экологиялық мониторингтеудің ғылыми негізделген базасын қалыптастыруда жатыр. Ұсынылған деректер қоңыржай климатты өңірлердегі ағынды су қоймаларының түптік жүйелерінің экологиялық жағдайын бағалауда референттік мән ретінде пайдаланылуы мүмкін, сондай-ақ түптік шөгінділердің қатты фазалық фракцияларын заманауи аспаптық әдістермен жедел талдау әдістерін жетілдіруге және енгізуге ықпал етеді.
