ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ АГРАРЛЫҚ СУ ҚОЙМАЛАРЫНЫҢ ТҮПТІК ШӨГІНДІЛЕРІНІҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ ХРОМ, НИКЕЛЬ ЖӘНЕ КОБАЛЬТ: ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ МОНИТОРИНГ ӘДІСТЕРІ

Аңдатпа

Осы зерттеу барысында Қостанай облысының шегінде орналасқан Солтүстік Қазақстанның екі ірі су қоймасы — Жоғарғы Тобыл және Қаратомар су қоймаларының түптік шөгінділердің геохимиялық сипаттамалары зерделенді.  Бұл су қоймалары аймақтың ауылшаруашылық жерлерін суару қажеттіліктерін жабатын маңызды су объектілері болып табылады. Осыған байланысты су қоймаларының экологиялық мониторингі Қостанай облысында өндірілетін ауыл шаруашылығы өнімінің сапасын қолдау үшін қажет. Сынамалар қысқы кезеңде тұрақты мұз жамылғысы жағдайында іріктеліп алынды, бұл жағалау аймақтарын маусымдық тұрақтылықтың табиғи күйінде қамтуға мүмкіндік берді. Су асты ортасындағы экожүйелік процестерге әсер ете алатын негізгі элементтер - хром, никель және кобальт концентрациясын анықтауға ерекше назар аударылды. Оксид формасынан элементке қайта есептеу арқылы анықталған элементтердің мөлшері жер қыртысына (кларктерге) тән фондық мәндерден аспаған. Бұл зерттелген аумақта  айқын техногендік жүктеменің жоқтығын көрсетеді. Алынған нәтижелер халықаралық нормативтермен, соның ішінде БҰҰ ЕЭК-тің басшылық қағидаттарының ережелерімен сәйкес келеді. Аталған құжатқа сәйкес, түптік шөгінділердің ірі түйіршікті компоненттері, әдетте, ауыр металдардың төмен деңгейде жинақталуымен сипатталады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы ауыл шаруашылығы мақсатындағы су айдындарын одан әрі мониторинг жүргізу үшін негіз болатын базаны қалыптастыруда жатыр. Деректер қоңыржай ағынды су объектілерінің экологиялық жағдайын бағалау кезінде, сондай-ақ жауын-шашынның қатты фазалы фракцияларын және түптік шөгінділерді рентген-флуоресценттік талдаудың экспресс-әдістерін әзірлеу кезінде негіз ретінде қолданыла алады.