МҰНАЙ ӨНІМДЕРІНІҢ ТОПЫРАҚТЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФЕРМЕНТАТИВТІК БЕЛСЕНДІЛІГІНЕ ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ
DOI:
https://doi.org/10.52269/KGTD2531194Кілт сөздер:
топырақ, мұнай өнімдері, көмірсутекті зымыран отыны, биологиялық белсенділік, ферментативтік белсенділік, микроорганизмдер, дегидрогеназды белсенділікАңдатпа
Топырақтың құнарлылығын сақтау және қалпына келтіру ауыл шаруашылығы ғылымының, әсіресе өсіп келе жатқан техногендік жүктеме жағдайындағы негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Көмірсутек өнімдерімен, оның ішінде зымыран отыны компоненттерімен ластануға ұшыраған аудандарда агроэкожүйелердің тұрақтылығын айқындайтын микробиологиялық процестердің бұзылуы орын алады. Топырақтың биологиялық және ферментативтік белсенділігін бағалау оның тозу дәрежесін және ауыл шаруашылығы өндірісінде одан әрі пайдалану перспективаларын анықтауға мүмкіндік береді.
Зерттеудің мақсаты Т-1 және РГ-1 маркалы керосиндердің микробтық қоғамдастыққа және «Союз» ЗТ бірінші сатысының құлдырау аймағынан іріктелген қоңыр топырақтың ферментативтік белсенділігіне әсерін зерттеу болды. Міндеттер динамикадағы микроорганизмдердің каталазалық, протеазалық, целлюлозалық және дегидрогеназалық белсенділігін анықтауды (эксперименттің 1-ші және 90-шы күні), сондай-ақ көмірсутекті ластанудың дозаға тәуелді әсерін белгілеуді қамтыды.
Жұмыс әдіснамасы ферментативтік белсенділікке және дегидрогеназды спектрофотометриялық анықтауға in vitro тесттерді қоса алғанда, топырақты талдаудың классикалық микробиологиялық және биохимиялық әдістеріне негізделген.
Нәтижелер зымыран отынының 500 мг/кг жоғары шоғырлануы кезінде топырақты микроорганизмдер санының және биологиялық белсенділіктің анық төмендеуі байқалатынын көрсетті, бұл агроэкожүйелер үшін уыттылықтың шекті деңгейін көрсетеді. Эксперименттің 90-шы күнінде ферментативтік белсенділіктің қысым көрсету үрдісі сақталуда, алайда микробтық қоғамдастықтың бір бөлігі ластануға төзімділігін көрсетеді.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы экологиялық нормалау, ауыл шаруашылығы мақсатындағы топырақтың жай-күйін мониторингілеу және олардың өнімділігі үшін ластану салдарларын болжау үшін анықталған көрсеткіштерді пайдалану мүмкіндігінен тұрады. Зерттеудің үлесі топырақ биотасына әсер ететін көмірсутектердің шекті шоғырлануын нақтылаудан тұрады, бұл агроэкология мен жерді ұтымды пайдалану үшін маңызды мәнге ие.
