ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНДАҒЫ ТАБИҒИ ЖАЙЫЛЫМДАРДЫҢ ТОЗУ СЕБЕПТЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ

Аңдатпа

Мақалада жайылымдардың тозу себептерін зерттеу мақсатында Қазақстанның оңтүстікшығыс бөлігіндегі топырақтың тік (биіктік) аймақтылығы жағдайында зерттеу барысында алынған деректер көрсетілген. Оларды белгілі бір жобалық аумақтарда қалпына келтіру технологиялары келтірілген. Табиғи жемшөп алқаптары мал шаруашылығы үшін азық-түліктің негізі болып табылады. Біздің еліміздегі жем-шөп базасының қазіргі жай-күйін зерттеу көрсеткендей, жануарлардың жем-шөп рационының 80 %-ы жайылымдық жемге тиесілі. Қазақстан аумағының 64 %- дан астамын жайылымдық жерлер алып жатыр. Жайылымдық жем-бұл жыл сайын жаңартылатын өсімдік қоры және оның өнімділігі шамамен 22-26 миллион тонна жем бірлігін құрайды. Дегенмен, пайдаланушылардың осы табиғи ресурстарға тұтынушылық қатынасы олардың тағамдық құндылығына теріс әсер ететінін атап өткен жөн. Өнімділік төмендейді, шөптің құрамы мен жем сапасы өзгереді, ал аумақтар жеуге жарамсыз және улы өсімдіктермен толып кетеді.

Зерттеу барысында топырақтың су-физикалық көрсеткіштері, топырақтың агрохимиялық талдауы, өсімдіктердің проективті жабынын өлшеу және шөптің жайылымдық массасын өлшеу, жемшөптің тағамдық құндылығын анықтау (химиялық құрамы) жүргізілді. Табиғи шөптің маусымдық өнімділігін ескере отырып, жайылым кезеңінде жануарлардың тірі салмағының өсуі және экономикалық тиімділігі анықталды. Жүргізіліп жатқан жұмыстарды орындау барысында Жамбыл облысының тозған жайылымдарын қалпына келтіру үшін жағдайлар жасалады, өсімдік жамылғысының өсуі мен дамуы 14-17%-ға дейін ұлғаяды, мал шаруашылығы өнімін ұтымды жаю есебінен өндіру 11%-ға ұлғаяды.