ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СОЛТҮСТІК ӨҢІРІНІҢ ЖОҒАРҒЫ ТОБЫЛ ЖӘНЕ ҚАРАТОМАР СУ ҚОЙМАЛАРЫНЫҢ СУЛАРЫНДАҒЫ АУЫР МЕТАЛДАРДЫҢ ҚҰРАМЫН КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ

Аңдатпа

Мақалада ауыр металдардың құрамына қатысты Қазақстанның Жоғарғы Тобыл және Қара-томар су қоймалары суларының сапасын кешенді зерттеу нәтижелері келтірілген. Қазақстанда суды мемлекеттік экологиялық бақылауды ұйымдастыру бойынша құқық белгілейтін және нормативтік құжаттар, сондай-ақ гигиеналық нормативтер мен ШРК нормаларын қоса алғанда, ауыз және табиғи сулардың сапасы мен токсикологиясын бағалау бойынша ғылыми ұсынымдар зерделенді. Сынамаларды іріктеу және көрсеткіштерді физикалық-химиялық әдістермен бақылау жөніндегі мемлекеттік, мемлекетаралық және халықаралық талаптар қаралды. Қысқы кезеңде мұз астынан сынама алу әдістері әзірленді.
Металдар мен ауыр элементтердің концентрациясы анықталды. Ауыр металдардың көрсеткіштері шаруашылық-ауыз су және мәдени-тұрмыстық су пайдалану үшін гигиеналық қауіпсіздік нормаларына сәйкес келеді. Бірыңғай жіктеу жүйесі бойынша бағалау магний мен кадмийдің құрамы бойынша судың тек суаруға және өнеркәсіптік пайдалануға жарамды, шаруашы-лық-ауыз суды пайдалану үшін терең дайындықты қажет ететін сапасының төртінші класына жататынын анықтады. Жалпы, Тобыл ластанған өзен ретінде жіктеледі.
ОКА металдарының көпшілігі үшін вариация коэффициенттері аз, бұл су қоймаларының гидрохимиялық құрамының біртектілігін көрсетеді. Дегенмен, марганец, кадмий, мырыш, мыс, бор және қорғасын жоғары ауытқулар мен вариация коэффициенттерін көрсетеді, бұл олардың әртүрлі нүктелердегі құрамындағы айтарлықтай айырмашылықтарды көрсетеді, мүмкін элементтердің жоғары қозғалғыштығына және өрістер мен ағындардың әсеріне байланысты.
Зерттеу нәтижелерін қоңыржай климаттық аймақтың Тұщы су қоймаларының суларындағы ауыр металдар мен элементтердің құрамын кешенді бағалау үшін анықтамалық мәліметтер мен әдістемелік ұсыныстар ретінде пайдалануға болады.