ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СОЛТҮСТІК ӨҢІРІНІҢ ЖОҒАРҒЫ ТОБЫЛ ЖӘНЕ ҚАРАТОМАР СУ ҚОЙМАЛАРЫНЫҢ СУЛАРЫНДА ПЕСТИЦИДТЕР, ХЛОРОРГАНИКАЛЫҚ ҚОСЫЛЫСТАР ЖӘНЕ ОРГАНИКАЛЫҚ ТОКСИКАНТТАРДЫҢ ҚҰРАМЫН КЕШЕНДІ БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.52269/22266070_2024_3_118Кілт сөздер:
экологиялық мониторинг, су қоймасы, су сапасының көрсеткіші, пестицидтер, хлорорганикалық заттар, органикалық токсиканттар, су сапасын жіктеуАңдатпа
Мақалада пестицидтердің, хлорорганикалық қосылыстардың және фенол, мұнай өнімдері және беттік-белсенді заттар сияқты органикалық токсиканттардың құрамы бойынша Қазақстанның Жоғарғы Тобыл және Қаратомар су қоймаларының суларын кешенді зерттеу нәтижелері сипатталған. Әр түрлі хлорорганикалық пестицидтердің құрамына зерттеу жүргізілді (альфа, бета және гамма – изомерлер ГХЦГ, гептахлор, ДДТ, дде, ДДД, Алдрин, гексахлорбензол, линдан, 2,4-Д). Бромдихлорметан, дибромхлорметан, тетрахлорид көміртегі, бензин(а)пирен, атразин, симазин, фенол, формальдегид және баз деңгейлері де анықталды. Зертханалық зерттеулер мемлекеттік, мемлекетаралық және халықаралық нормативтік талаптарға және су сынамаларын алуды ұйымдастыру, ауыз және табиғи сулардың сапа көрсеткіштері мен токсикологиясын бақылау жөніндегі құжаттарға сәйкес физика-химиялық әдістермен жүргізілді. Пестицидтердің, хлорорганикалық қосылыстардың және органикалық токсиканттардың құрамы бойынша ШРК нормаларынан асып кету анықталған жоқ. Қазақстан Республикасының су сапасын жіктеудің бірыңғай жүйесінің талаптарына сәйкес зерттелген токсиканттардың құрамы су сапасының бірінші-екінші сыныптары көрсеткіштерінің мәндерінен аспайды. Суды пайдаланудың осы кластарының сулары суды пайдаланудың барлық санаттарына жарамды. Шаруашылық-ауыз су мақсатында пайдаланған жағдайда қарапайым су дайындау әдістері талап етіледі.
Қазақстандағы суды мемлекеттік экологиялық бақылауды реттейтін құқық белгілейтін және нормативтік құжаттар және шаруашылық-ауыз су және мәдени-тұрмыстық су пайдалану үшін гигиеналық нормаларды қоса алғанда, ауыз су мен табиғи сулардың сапасы мен токсикологиясына қойылатын талаптарды айқындайтын ғылыми ұсынымдар қаралды.
Нәтижелерді пестицидтер мен органикалық токсиканттардың құрамы бойынша қоңыржай климаттық аймақтағы су объектілерін бағалау үшін анықтамалық деректер мен әдістемелік ұсыныстар ретінде пайдалануға болады.
