ҚАЗАҚ ТОБЕТ ТҰҚЫМДЫ ИТТЕРІ МЕН АУТБРЕД ИТТЕРДІҢ ГЕНОМДЫҚ ТҰРАҚСЫЗДЫҒЫН ИНВАЗИВ ЕМЕС ӘДІС ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП САЛЫСТЫРМАЛЫ БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.52269//22266070_2025_1_93Кілт сөздер:
Тобет, геномдық тұрақсыздық, микроядрлар, кариологиялық бұзылыстар, буккальды эпителий, цитомдық талдауАңдатпа
Соңғы жылдары қазақтың байырғы ит тұқымдарына, атап айтқанда Төбет пен Тазыға деген қызығушылық артып келеді. Бұл тұқымдарды сақтау және табысты өсіру үшін олардың тұқым қуалайтын белгілері мен геномдық тұрақсыздығының әртүрлі биологиялық ұйымдасу деңгейлеріндегі табиғатын мұқият зерттеу қажет. Атап айтқанда, иттердің цитогенетикасына қатысты көптеген мәселелер, соның ішінде Төбет тұқымының өкілдері, басқа үй жануарларымен салыстырғанда әлдеқайда аз зерттелген. Осы зерттеуде Төбет тұқымының иттеріндегі геномдық тұрақсыздығы аутбред иттермен салыстырылып, генетикалық әртүрліліктің моделі ретінде бағаланды. Бұл үшін инвазив емес әдіс – ауыз қуысының буккальды эпителийіндегі цитологиялық және кариологиялық бұзылыстарды талдайтын цитомдық әдіс қолданылды. Зерттеу нәтижесінде Төбет тұқымының иттерінің геномдық және цитологиялық профильдерінде айтарлықтай айырмашылықтар анықталды. Атап айтқанда, Төбет тұқымының иттерінде микроядрлар мен кариологиялық аномалиялардың деңгейі жоғары екені және жыныстық белгі бойынша айырмашылықтары байқалды. Алынған нәтижелер генетикалық факторлармен, қоршаған ортаның әсерімен немесе инбридингпен байланысты болуы мүмкін және бұл сирек кездесетін тұқымды сақтау үшін тұрақты генетикалық мониторинг жүргізудің маңыздылығын көрсетеді. Сонымен қатар, иттерде анықталған буккальды эпителийдің кариологиялық аномалияларының спектрі мен сипаттамасы және оны жануарларда қолданудың ерекшеліктері сипатталды.
