ҚАЗАҚСТАННЫҢ БАТЫС БӨЛІГІНДЕГІ АЗЫҚ РЕСУРСТАРЫ МЕН ЖАЙЫЛЫМДЫҚ ЭКОЖҮЙЕЛЕРДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ
DOI:
https://doi.org/10.52269/22266070_2025_1_216Кілт сөздер:
жайылымдар, мал азықтық жерлер, Батыс Қазақстан, өнімділік, деградация, экожүйеАңдатпа
Бүгінгі таңда Қазақстанның батыс бөлігі жем-шөп өндіруде шешуші рөл атқарады, өйткені жайылымдар ауыл шаруашылығы жануарлары үшін негізгі азық көзі болып табылады. Мал азығы жайылымдары ет өндірісіне де, сүт өндірісіне де айтарлықтай әсер ететін мал азығының негізгі көзі болып табылады. Зерттеу нәтижелері бойынша Қазақстан жайылымдарының 82% - дан астамы қанағаттанарлықсыз деп бағаланады: олардың едәуір бөлігі қатты немесе орташа тозу жағдайында.
Зерттеу 2023-2024 жылдары Қазақстан Республикасының Атырау, Маңғыстау, Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстары аудандарында көктемгі-жазғы-күзгі кезеңдерде жүргізілді. Жайылымдар мен жем-шөп алқаптарының қазіргі жай-күйін бағалау үшін әртүрлі заманауи әдістер қолданылды, соның ішінде далалық зерттеулер, картографиялық талдау, сондай-ақ зерттелетін салалар статистикасы департаментінің Статистикалық жинақтарынан алынған мал басы туралы мәліметтер. Мал басының өсуінің жайылымдық жерлерді пайдалануға әсеріне және шабындық-жайылымдық жерлерге жүктеменің өзгеруіне ерекше назар аударылады. Зерттеулер көрсеткендей, жайылымдарды пайдаланудың артуы Батыс Қазақстан және Ақтөбе облыстарында байқалады, ал Атырау және Маңғыстау облыстарында жемшөп алқаптарының өнімділігінің төмендеуі байқалады. Геоботаникалық зерттеулер жүргізілді, олардың нәтижелері өсімдіктер қауымдастығының негізгі түрлерін айқындап, өнімділігін анықтауға мүмкіндік берді. Жайылымның деградациясын болдырмау үшін жайылымдық ресурстарды тұрақты пайдалану бойынша ұсыныстар ұсынылды.
