ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛТҮСТІК ӨҢІРІНІҢ ӨЗГЕРМЕЛІ КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЛАРЫНДАҒЫ ПЕРСПЕКТИВАЛЫ ЖАЗДЫҚ РАПС ЖЕЛІЛЕРІНІҢ БЕЙІМДЕЛУ ӘЛЕУЕТІ.

Аңдатпа

Жаһандық климаттың өзгеруі және дақылдардың тұрақтылығы мен өнімділігіне қойылатын талаптардың артуы жағдайында көктемгі рапстың (Brassica napus L.) перспективалы генотиптерінің бейімделу әлеуетін зерттеу ерекше өзекті болып отыр. Мақалада рапс селекциялық желілерінің әртүрлі абиотикалық (құрғақшылық, температура экстремумдары, ылғал тапшылығы) және биотикалық стресстерге (аурулар, зиянкестер) төтеп беру қабілетін бағалауға бағытталған үш жылдық зерттеулердің (2022-2024) нәтижелері келтірілген. Өсу қарқындылығы, фотосинтетикалық белсенділік, биомассаның жинақталуы, тұқымның өнімділігі мен сапасы сияқты морфофизиологиялық және агрономиялық көрсеткіштерге кешенді талдау жүргізілді. 69-04, 56-06 және 12-10 желілері экстремалды жағдайларда да жоғары тұрақтылықты, икемділікті және өнімділікті көрсететіні анықталды. Бұл генотиптер құрғақшылыққа төзімділіктің жоғарылауымен, ауруға төзімділікпен және жоғары өнімділікті сақтау қабілетімен сипатталады. Зерттеулер сонымен қатар өсімдіктердің бейімделу қасиеттерін қалыптастыруда генетикалық вариацияның маңызды рөлін анықтады. Алынған мәліметтер Солтүстік Қазақстанның жағдайына бейімделген рапстың жаңа сорттарын әзірлеу және оларды орнықты егіншілік жүйелеріне енгізу үшін маңызды мәнге ие. Бұл өңірдің азық-түлік қауіпсіздігін арттыруға ықпал етіп қана қоймай, өзгермелі климат жағдайында май өндірісін дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады.