СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЫНДА ҚЫЗАНАҚ ӨНІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ҮШІН ЖЫЛЫЖАЙ МИКРОКЛИМАТЫНЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДЕУ ЖӘНЕ ОҢТАЙЛАНДЫРУ

Аңдатпа

Бұл мақалада Қазақстанның Қостанай облысы жағдайында жылыжай кешендерінің микроклиматын оңтайландыру бойынша кешенді зерттеу нәтижелері ұсынылған. Жұмыстың өзектілігі қолайсыз климаттық жағдайлары бар өңірлерде ауыл шаруашылығы өндірісінің тиімділігін арттыру қажеттілігіне байланысты. Қызанақ өсіру үшін микроклимат параметрлерін басқарудың математикалық моделін жасауға баса назар аударылады, яғни бұл экономикалық маңызды жылыжай дақылдарының бірі. Зерттеу математикалық модельдеудің заманауи әдістерін, соның ішінде бірнеше регрессиялық талдауды, жауап бетінің әдісін (RSM) және сандық оңтайландыру әдістерін қолдана отырып жүргізілді. Эксперименттік базаға қоршаған орта параметрлерін бақылаудың автоматтандырылған жүйесімен жабдықталған "Қостанай жылыжайлары" ЖШС жылыжай кешені кірді. Жұмыс барысында жоғары дәлдіктегі датчиктерді қолдана отырып, температура, ылғалдылық, CO₂ концентрациясы және жарық деңгейіне мониторинг жүргізілді. Нәтижелер қызанақ үшін микроклиматтың оңтайлы параметрлері: тәуліктік температура 25-28°C (Түнгі 16-18°C), салыстырмалы ылғалдылық 60-65%, CO₂ концентрациясы 1000-1100 ppm, жарықтандыру 12-14 мың люкс. Әзірленген адаптивті басқару моделі бұл параметрлерді ±2% дәлдікпен сақтауға мүмкіндік береді, бұл дәстүрлі өсіру әдістерімен салыстырғанда өнімділіктің 22-27% өсуін қамтамасыз етеді. Жаңартылатын энергия көздерін пайдалануды қамтитын ұсынылған энергия үнемдеу жүйесі ерекше маңызға ие. Есептеулер жоғары өнімділік көрсеткіштерін сақтай отырып, энергия тұтынудың 15-18% төмендеуін көрсетеді. Зерттеудің практикалық маңыздылығы өңірдің өндірістік алаңдарында нәтижелерді енгізумен расталды.