ҚАРАҒАНДЫ ОБЛЫСЫНЫҢ КҮҢГІРТ ҚАРА-ҚОҢЫР ТОПЫРАҚТАРЫНДАҒЫ ОРГАНИКАЛЫҚ ЗАТТАР МЕН НИТРАТТЫ АЗОТТЫҢ ТРАНСФОРМАЦИЯСЫНДА МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАРДЫҢ РӨЛІ

Аңдатпа

ББұл жұмыста Қарағанды облысының құрғақ дала аймағында «Шортанды 2012» жаздық бидай сортының агроценоздарында минералды тыңайтқыштардың гумус мөлшеріне, оның фракциялық құрамына және нитратты азоттың динамикасына әсері зерттелді. Тыңайтқыштар қолданудың алғашқы жылында гумус мөлшерінде елеулі өзгерістер байқалмағаны анықталды. P82 кг/га ә.е.з. мөлшерінде фосфор тыңайтқышын енгізгенде бақылау нұсқасымен салыстырғанда гумус мөлшерінің аздап жоғарылауы байқалды. Аммофос пен аммоний сульфатын (P82 кг/га ә.е.з. + N17 мг/кг ә.е.з.) бірге еңгізу күңгірт қара-қоңыр топырақтардағы гумус мөлшерінің айтарлықтай артуына ықпал етті. Жоғарыда аталған тыңайтқыштарды біріктіріп енгізуге байланысты N-NO₃ концентрациясы артқаны анықталды. Фосфорды алдын ала 82 кг/га ә.е.з. мөлшерінде азотпен (17 мг/кг ә.е.з.) бірге енгізген нұсқада нитратты азот мөлшері азотсыз фосфор фонындағы нұсқамен салыстырғанда жоғары болды. 2021 жылғы қуаңшылық жағдайында топырақтың жоғарғы қабатында N-NO₃ айтарлықтай жиналуы байқалды. Жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша тыңайтқыштар енгізілмеген нұсқаларда қарашірінді мен нитартты азот мөлшері азайғандығы, яғни қоректік заттардың жылжымалы түрлері ғана емес, сонымен қатар топырақтағы органикалық заттардың тұрақты қосылыстары да ыдырайтындығы анықталды