ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ЖƏНЕ ШЕТЕЛДІК СЕЛЕКЦИЯ ЖОҢЫШҚА СОРТТАРЫ МЕН СОРТТАРЫНЫҢ ҚҰРҒАҚШЫЛЫҚҚА ТӨЗІМДІЛІГІ
DOI:
https://doi.org/10.52269/22266070_2023_1_81Кілт сөздер:
мал азығы дақылдары, жоңышқа, жоңышқа сорттары мен сорт үлгілері, құрғақшылық, құрғақшылыққа төзімділік, корреляцияАңдатпа
Мақалада үш елдің аумағында өсетін жоңышқа сорттары мен сорт үлгілерінің стресске төзімділігінің нәтижелері келтірілген. Зерттеулер "GS19001 – Құрғақшылыққа төзімді жоңышқа алу үшін жабайы туыстас ауылшаруашылық дақылдарын пайдалану және оны Қазақстан, Қытай және Чили аумағында фермерлер арасында тарату" халықаралық жобасының тақырыбымен байланысты. Өсімдіктердің өсуі мен дамуы кезінде ылғалдың жетіспеушілігі жемшөп дақылдарының өнімділігіне айтарлықтай әсер етті. Сондай-ақ, құрғақшылық елдердегі экономикалық және экологиялық жағдайға айтарлықтай әсер етеді. Осы бағыттағы климаттың өзгеруі бұл мәселені өзектіндірді. Сондықтан зерттеулерде жоңышқа үлгілерінің құрғақшылыққа төзімділігін зерттеуге ерекше назар аударылды.
Зерттеулер Қазақстан Республикасы Зеренді ауданы Ақмола облысының шоқылы-жазық аймағының солтүстік бөлігінде орналасқан "Көкшетау тәжірибелік-өндірістік шаруашылығы" ЖШС-де (Шағалалы ауылы) жүргізілді. Тәжірибелік учаскенің топырағы қарапайым қара топырақтар, механикалық құрамы бойынша ауыр саздақ әлсіз құмды, фосфордың жылжымалы түрлерінің қоры төмен, калий жоғары деп бағаланады.
Құрғақшылыққа төзімділікті арттыру үшін селекцияда далалық бағалау әдістері қолданылды. Құрғақшылыққа төзімділік қуаңшылықтың максималды кезеңінде анықталады – пайызбен көрсетілген жасыл жапырақтардың саны бойынша визуалды бағалау. Құрғақшылыққа төзімділік бойынша перспективалық үлгілер бөлінді: K271, Force 5, Zhangcao, DT 1. Құрғақшылыққа төзімділігі бойынша бөлінген сорттар мал азығы дақылдарын өсіруде бастапқы материал ретінде пайдаланылатын болады.
