ҚАРАҚҰМЫҚ ҚАЗАҚСТАННЫҢ СОЛТҮСТІГІНДЕ РУТИННІҢ КӨЗІ РЕТІНДЕ

Аңдатпа

Мақалада қарақұмық (Fagopyrum esculentum Moench) өсімдіктерін биофлавоноидтардың – полифункционалды әрекеттегі биологиялық белсенді қосылыстардың көзі ретінде зерттеу нәтижелері берілген. Қарақұмық – құрамында рутині бар Қазақстандағы жалғыз ауыл шаруашылы­ғы дақылы. Заманауи фармакологиялық зерттеулер рутиннің қандағы холестерин деңгейін төмендетуге көмектесетінін, жоғары антиоксиданттық белсенділікті көрсететінін және көптеген созылмалы ауруларды емдеуде қолданылатынын көрсетеді. Зерттеу барысында қарақұмықтың гендік қоры (сорттары, будандары, популяциялары) зерттеліп, өсімдіктердің ауа бөліктеріндегі рутиннің мөлшері анықталды. Қарақұмық өсімдіктерінде рутиннің жиналу динамика­сы анықталды, рутиннің құрамы мен негізгі асыл тұқымды-шаруашылық белгілері арасында байланыстың болуы анықталды. Асылдандыру процесінде пайдалану үшін құрамында рутиннің жоғары перспективалы бастапқы материалы оқшауланған. Солтүстік Қазақстан жағдайында қарақұмық онтогенезінің әртүрлі кезеңдеріндегі рутин құрамының сандық параметрлері алғаш рет анықталды. Рутиннің максималды концентрациясы бар өсімдіктің даму фазалары белгіленді. Құрамында рутині жоғары қарақұмықтың бастапқы материалы пайдалы қасиеттер кешені бойынша бағаланды. Құрамында рутині жоғары өсімдіктерді таңдау үшін маркер ретінде өсімдік пен дәннің (ядроның) түсінің өзгермелілігі зерттелді. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде әртүрлі биотипті қарақұмықтың бүкіл вегетативті массасын (гүлдері, жапырақтары, сабағы) мақсатты өнімді алу арқылы рутин алу үшін шикізат ретінде пайдалану мүмкіндігі көрсетілді.