СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛЕМДІК КОЛЛЕКЦИЯДАҒЫ СОЯ СОРТТАРЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІ МЕН САПАСЫ

Аңдатпа

Мақалада Қазақстанның солтүстігінде, Қостанай облысында "Заречное" СХОС " ЖШС эксперименттік алаңдарында әлемдік коллекциядан алынған соя сорттарын көпжылдық зерттеу нәтижелері жинақталған. 2020-2022 жылдар аралығында Әлемдік соя коллекциясынан әр түрлі пісетін топтардың 250-ге жуық сорттарына скрининг жүргізілді. Олардың Солтүстік Қазақстан жағдайында егін жинау қабілетін бағалау жүргізілді. Коллекцияны зерттеу жылдарында тұқымдарды толық құюға көп жағдайда әлемнің Солтүстік елдерінің селекционерлері жасаған сорт үлгілері қол жеткізді, өйткені олардың фотопериодтық сезімталдығы төмен, төмен температурамен тежелмейді, бірақ сонымен бірге жауын-шашынның артық болуына сезімтал.

Ерте пісетін топқа жататын зерттелетін соя үлгілерінің тұқымдарындағы ақуыз мөлшері 37,8-ден 41,1% – ға дейін өзгереді. Сорт үлгісіндегі ең жоғары көрсеткіш Хей Хек 14 (41,1 %). Бірақ коллекцияның барлық нөмірлерінің ішінде 126/1, 186/1, Zlata және Pitket k6298 сәйкесінше 44,2 %, 44,3 %, 44,5 және 45,4%. Соя тұқымындағы ақуыздың жоғары мөлшерін олардың симбиотикалық азотты бекіту қабілеттілігімен түсіндіруге болады.

Зерттелетін генофонд бірқатар белгілермен сипатталды және Қазақстанның солтүстігін­де өсіруге ұсынылатын сорттарды құру үшін құнды бастапқы материал бола алады.