ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНЫҢ АДАМНЫҢ ЖОҒАРЫ АДАМГЕРШІЛІК- РУХАНИ ҚАСИЕТТЕРІ ТУРАЛЫ ДӘСТҮРЛІ КӨЗҚАРАСТАРЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ХХІ ҒАСЫРДАҒЫ ӨЗЕКТЕНДІРІЛУІ (БАШҚҰРТ ДИДАКТИКАЛЫҚ КУБАИРЛАРЫ МЫСАЛЫНДА)

Аңдатпа

 Жаһандану процестерінің күшеюі және ұлттық дәстүрлердің біртіндеп жоғалуы жағдайында, халық жадында сақталған, уақыт сынынан өткен тәрбие формаларының қайнар көздеріне оралуға көбірек көңіл бөлінеді. Бұл тұрғыда башқұрт дидактикалық кубаирлері рухани-адамгершілік бағдарлардың ең құнды көзі болып табылады және оларды этнопедагогиканың тиімді құралы ретінде қарастыруға болады. Башқұрт фольклорында халықтың моральдық нормалары, мінезқұлық мұраттары мен рухани мәдениеті туралы идеяларды көрсететін нұсқаулар бар.

Зерттеудің мақсаты-дидактикалық кубаирлердің тәрбиелік және аксиологиялық әлеуетін анықтау және оларды қазіргі этнопедагогикада қолдану мүмкіндігін негіздеу. Жұмыс аясында кубаирлердің құрылымы мен мазмұнын талдау, оларды типологиялау, сондай-ақ жанрлық форма арқылы таратылатын негізгі құндылықтарды анықтау мәселелері шешілді.

Зерттеуде семантикалық, құрылымдық-сюжеттік және аксиологиялық талдау әдістері қолданылды. Шығармаларды талдау кубаирлердің дәстүрлі адамгершілік құндылықтар мен әлеуметтік маңызды бағдарларды беру функциясын тиімді орындайтындығын көрсетті. Олар поэтикалық түрде көрсетілген "ауызша ар-намыс кодекстері" немесе "өмір туралы жадынамалар" ретінде әрекет етеді.

Бұл зерттеудің ғылыми құндылығы башқұрт кубаирлерін адамгершілік тәрбие мен оқыту функцияларын орындай алатын халықтық педагогиканың маңызды құралы ретінде қайта қарастырудан тұрады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы мынада: алынған нәтижелер білім беру және этномәдени бағдарламаларды құруда, сондай-ақ жас ұрпақтың өз мәдениетіне деген ұлттық сезімін және туған дәстүрлерін құрметтеу сезімін қалыптастыруда қолданыла алады. Зерттеу башқұрт халқының рухани мұрасын сақтауға және жаңартуға ықпал етеді, фольклорлық формаларды қазіргі білім беру ортасына біріктірудің жаңа мүмкіндіктерін ашады.