СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАННЫҢ ДАЛА АЙМАҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ СУАРМАЛЫҚ ДƏСІЛДЕРДІ СУАРУ НОРМАЛАРЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІГІН АРТТЫРУ

Аңдатпа

Мақалада Солтүстік Қазақстанның суармалы жерлерінде малазықтық жемшөп дақылда­рының агрофитоценоздарын өсіруде жаңбырлатқыш машиналарды таңдау және қолдану жөніндегі зерттеулердің нәтижелері келтірілген. Солтүстік Қазақстан үшін жаңбырлатқыш машинаны бағалау және таңдау су мен энергияның төмен сыйымдылығы, топырақтың шайылуы­ның аз неме­се қауіпсіз көлемі бойынша бұрын зерттелген теориялық мәліметтер негізінде жүргізілді. Зерт­теу нысандары біржылдық, шабындық малазықтық дақылдар болды, та­наптық тәжірибеде аймақтың топырағына тән танаптық және зертханалық тәжірибелерді салуда бірыңғай айырма­шылықты сақтау принциптеріне негізделген классикалық әдістер қолда­нылды, теориялық көрсеткіштерді талдау арқылы жаңбырлату машинасын таңдау болды. Талдау көрсеткендей, эрозияға рұқсат етілген суару нормасы есептеу кезінде топырақтың болжамды ылғалдылығы ескерілмейді, бұл топырақтың болжамды ылғалдылығының жоғары шектерінде (70% ЕТСС және одан жоғары) топырақтың шайылуы мен эрозия қаупін тудырады, сәйкесінше эрозияға рұқсат етілген суару нормасы көрсеткіштері есептелген «ValleyFP565» жаңбырлатқыш машинасын қолдану топырақтың шайылуын тудырмайды, ол өз кезегінде топырақ эрозиясы және суару нормасының ұтымсыз өсуін болдырмайды. Вегетациялық кезеңі 56 күнді құрайтын қыша мен сұлының аралас егісін себу үшін 1096 м³/га суару нормасымен 4 рет суару қажет болды. Суару кезінде қыша мен сұлы дақылдарының аралас егісінің жалпы су тұтынуы 1638 м³/га құрады, бұл ретте жалпы су тұтынудағы суару нормасының үлесі 61,5% құрады.